Daginn eftir var Jóhannes [skírari] þar aftur staddur og tveir lærisveinar hans. Hann sér Jesú á gangi og segir: “Sjá, Guðs lamb.” Lærisveinar hans tveir heyrðu orð hans og fóru á eftir Jesú (Jh 1.35-36). Þeir voru nú hjá honum þetta síðdegi. Annar þessara tveggja, sem heyrðu orð Jóhannesar og fóru á eftir Jesú, var Andrés, bróðir Símonar Péturs. Hann finnur fyrst bróður sinn, Símon, og segir við hann: “Við höfum fundið Messías!” Hann fór með hann til Jesú. Jesús horfði á hann og sagði. “Þú ert Símon Jóhannesson, þú skalt heita Kefas” (Jh 1.40-42). Þetta má heita upphaf alls kristniboðs, að Andrés leiddi bróður sinn til Jesú. Og þar sem Andrés var annar þeirra lærisveina, sem fyrst voru kallaðir, hefur hann á grísku fengið auknefnið protokletos. Símon er á öðrum stað sagður Jónasson (Mt 16.17), sem þá ætti sennilega einnig við Andrés [orðið bróðir hefur fleiri en eina merkingu í Biblíunni, þótt naumast sé gert að álitum varðandi þessa menn]. Þeir voru frá Betsaidu í Galíleu (Jh 1.44), störfuðu sem fiskimenn (Mt 4.18; Mk 1.16) og áttu heima í sama húsi í Kapernaum við Genesaretvatnið (Mk 1.29). Félagar þeirra voru brœðurnir Jakob og Jóhannes Sebedeussynir, einnig fiskimenn í sama bœ. En þeir lögðu bátum sínum að landi, yfirgáfu allt og fylgdu Jesú (Lk 5.10-11). Þessir fjórir menn voru svo valdir í hóp hinna tólf postula, jafnan hafðir fyrstir í upptalningu á þeim (Mt 10.2; Mk 3.16-18; Lk 6.14; P 1.13).
Andrés og Filippus postular voru sérstaklega nefndir, þegar Jesús mettaði 5.000 manns við Galíleuvatnið (Jh 6.5-13) og þegar Grikkir nokkrir vildu fá að sjá hann (Jh 12.20-22). Jesús sagði fyrir eyðingu musterisins í Jerúsalem: “…Ekki mun eftir látinn steinn yfir steini, er eigi sé niður brotinn.” – Þá er hann sat á Olíufjallinu gegnt helgidóminum, spurðu hann einslega þeir Pétur, Jakob, Jóhannes og Andrés: “Seg þú oss, hvenær verður þetta? Og hvert mun tákn þess, að allt þetta sé að koma fram?” (Mk 13.2-4). Hann svaraði í löngu máli, hvers vænta skyldi og hvað bæri að varast.
Þótt Andrés sé ekki sérstaklega nafngreindur, hefur hann tekið þátt í síðustu kvöldmáltíðinni og orðið vitni að upprisunni og uppstigningunni.
Eusebius biskup [d. 339] vitnaði í Origenes [d. 254] og sagði Andrés hafa boðað kristni í Skyþíu. Gregoríus kirkjufaðir frá Nazianzus [d. 390] nefndi Epirus. Hieronymus kirkjufaðir [d. 420] tiltók Achaía á Pelopsskaga. Theodoretus kirkjufaðir [d. 458] hafði Hellas án frekari skilgreiningar. Nicephorus kirkjusöguritari [d. 1335] kvaðst styðjast við eldri höfunda [tók sennilega allt, sem hver hafði framar en hinir] og taldi Andrés hafa prédikað í Cappadocíu, Galatíu og Biþyníu, síðan í landi mannætanna og eyðimörkum Skyþíu, einnig í borginni Byzantium, og þar hafi hann [árið 38] útnefnt heilagan Stachys sem fyrsta biskupinn [Andrés er álitinn stofnandi og verndari kirkjunnar í Konstantínópel og talinn fyrstur af patríörkum hennar], en loks í Þrakíu, Makedoníu, Þessalíu og Achaíu.
Andrés er síðast talinn hafa átt heima í bœnum Patras [Pátrai] í Grikklandi. Þar var hann krossfestur eftir skipun landstjóra, sem hét Aegeas eða Aegeates og hafði árangurslaust reynt að þvinga postulann til að tilbiðja hina rómversku guði.
Andrés var bundinn en ekki negldur á krossinn, til að lengja þjáninguna, og er sagður hafa lifað þannig í tvo eða þrjá daga og allan tímann prédikað fyrir fólkinu. Kross hans er í myndlist sýndur sem bókstafurinn X, en heimildir fyrir því þekkjast ekki eldri en frá 10. öld. Þetta gerðist í stjórnartíð Nerós [d. 68], og Andrés dó 30. nóvember árið 60 [frekar en árið 62], sem er messudagur hans. Í Martyrologium Romanum stendur: “Apud Patras, in Achaia, natalis sancti Andreæ Apostoli, qui in Thracia et Scythia sacrum Christi Evangelium prædicavit. Is, ab Ægea Pronconsule comprehensus, primum in carcere clausus est, deinde gravissime cæsus, ad ultimum suspensus in cruce, in ea populum docens biduo supervixit; et, rogato Domino ne eum sineret de cruce deponi, circumdatus est magno splendore de cælo, et, abscedente postmodum lumine, emisit spiritum.”
Með tilskipun keisarans var helgur dómur Andrésar fluttur árið 357 frá Patras til Konstantínópel og komið fyrir í Postulakirkjunni. Í fjórðu krossferð lagði hertoginn af Feneyjum, Enrico Dandolo, borgina undir sig, og stofnað var latneskt keisaradœmi, sem stóð liðlega eina öld. Árið 1208 flutti kardínálinn Pétur frá Capua helgan dóm Andrésar frá Konstantínópel til hafnarborgarinnar Amalfi á Ítalíu, fyrir sunnan Napolí. Þar hvílir hann í hvelfingu undir altarinu í dómkirkjunni Sant’Andrea. Sjómenn á þeim slóðum líta á Andrés sem verndardýrling sinn, og á messudegi hans eru ótal litlir fiskar úr silfri hengdir á styttu hans, sem bœn um og þökk fyrir góð aflabrögð. Tómas Palaiologos gaf Piusi II. páfa helgan dóm postulans árið 1461. Vegna hættu á árásum frá Tyrkjum, flutti páfi hauskúpu Andrésar í dýrmætu skríni til Rómar 1462, og þar var hennar vel gætt. En í samkirkjulegum anda sendi Páll VI. páfi höfuðið síðan til grísk-orþódoxu kirkjunnar í Patras 23. september 1964, ásamt vingjarnlegu bréfi á grísku. Það er geymt í Andrésarkirkju, sem reist er á dauðastað hans (sjá mynd). Enn er ótalið, sem Skotar hafa fyrir satt, að á fjórðu öld hafi heilagur Regulus frá Patras fengið opinberun, þegar engill bað hann að fara með hluta af helgum dómi Andrésar til óþekkts staðar í norðvestri. Hann gerði það og kom til Fife í Skotlandi. Þá birtist sami engillinn og bauð honum að nema staðar. Þar reisti heilagur Regulus kirkju, til að hýsa hinn helga dóm, og dvaldist mörg ár við kristniboð. Þessi staður fékk nafnið St. Andrews, á austurströnd Skotlands við samnefndan flóa. Þá er kross Andrésar sagður varðveittur í klaustrinu í Beaune, en þar var áður hertogadœmi burgundara, postulinn helzti dýrlingur þess ríkis.
Andrés er verndardýrlingur fiskimanna, fisksala, slátrara, námumanna, siglingamanna, vatnsbera og gamalla jómfrúa, en einnig á þessum stöðum: Skotland, Rússland, Spánn, Hellas, Austurríki neðra, Sikiley, Napoli, Brescia, Ravenna, Amalfi, Mantova, Bordeaux, Brügge, Patras og Akaia. Hann þykir góður til áheita fyrir hamingjusamt hjónaband og gegn barnleysi, gigt, særindum í hálsi, krampa og heimakomu. Hann er verndari fyrir riddarareglur, sem Filippus góði stofnaði 1429, Jakob V. Skotakonungur 1540 og Pétur mikli Rússakeisari 1698. Á helgimyndum er Andrés stundum sýndur með fiskinet eða fisk.
Verk Andrésar heitir rit, sem var skráð á 3. öld og segir frá pínu og lífláti postulans. Sagan af hinum heilögu postulum Matteusi og Andrési er merkileg bók, sem greinir frá kristniboði hjá mannætunum í Hundaborg.
Helgimyndina að ofan gerði Bartolome Esteban Murillo nálægt 1680.
Don Luca Roveda @ Santi, beati e testimoni
Benedictus PP. XVI (ávarp 14. júní 2006)
Jacobus de Voragine (13. öld)
Jones, Terry @ Star Quest Production Network
Keck, Karen Rae @ Saint Pachomius Library
MacRory, Joseph @ The Catholic Encyclopedia (1907)
Odden, Per Einar @ Den Katolske Kirke i Norge
Stadlers Vollständiges Heiligenlexikon
Wikipedia (enska)
Wikipédia (franska)
Wikipedia (hollenzka)
Wikipedia (ítalska)
Wikipédia (portúgalska)
Wikipedia (spænska)
Wikipedia (þýzka)
Helgisetur 